vormgeving: Rosé de Beer
fotografie: Ben Nienhuis
video: Twan Mickers

Project in opdracht van Severinus op voordracht van Kunstloc, met financiële ondersteuning van het Fonds voor Cultuurparticipatie, het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, en de Provincie Noord-Brabant/Kunstloc via de Impulsgeldenregeling. Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie selecteerde het project 'Kleinkijkacademie' voor de Open Call Fresh Perspectives

VELDHOVEN – Zes kunstenaars uit verschillende disciplines transformeerden alledaagse zorgtaken en huishoudelijke activiteiten tot een verrassend nieuw cultureel aanbod op woningen voor bewoners met een ernstig verstandelijke en ernstig meervoudige beperking. Zij deden dit vanuit het perspectief van, en in samenwerking met, de begeleiders van zorgorganisatie Severinus.
De begeleiders kregen nieuwe tools in handen die niet meer tijd vragen, maar wel meer beleving opleveren voor de cliënt én de begeleider. De werkvormen en prototypes die zij hebben ontwikkeld zijn opgenomen in het Leerplein en de beroepsopleiding van de Severinus Academie. De toevoeging van de kunstenaarsblik en social design aan het palet van vaardigheden van zorgmedewerkers is een unieke crossover tussen zorg, kunst, ontwerp en onderwijs.

Sjaak Langenberg & Rosé de Beer
Kunstenaarsduo Sjaak Langenberg & Rosé de Beer ontwikkelden het concept voor de Kleinkijkacademie en hebben de artistieke leiding over het project. In hun vooronderzoek ontdekten ze dat pragmatische zorgtaken vanuit een andere blik kunnen veranderen in meer belevingsgerichte culturele activiteiten. Om de impact van deze visie te vergroten nodigden ze zes kunstenaars uit verschillende disciplines uit om deze visie met hen en een groot aantal zorgmedewerkers in de praktijk te brengen. In samenwerking met Severinus maakten Langenberg & de Beer een vertaalslag naar het zorgonderwijs. Dit resulteerde onder andere in een Kleinkijkacademie studiegids. Ook werd er een Kleinkijkacademie Inspiratiemiddag voor de zorg- kunst- en ontwerpsector georganiseerd.

Kunstloc liet een film maken over het onstaan van dit project

Manon van Hoeckel
In hun vooronderzoek ontdekten Sjaak Langenberg & Rosé de Beer dat de schoonmaakkar van de schoonmaakster op een van de zorglocaties heel veel objecten bevatte die potentieel kunnen worden gebruikt voor sensorische interactie met bewoners. Zo werden plumeaus en andere kleurrijke en geurende schoonmaakartikelen niet louter pragmatische objecten. Kunstenaar/social designer Manon van Hoeckel borduurde voort op deze visie door undercover te gaan als glazenwasser. Ramen wassen werd bij haar een interactief spel met bewoners. Door een ‘mentale carwash’ liet ze zorgmedewerkers fris aan hun dienst beginnen. Het glazenwassersbedrijf van de zorgorganisatie kreeg uiteindelijk aanwijzingen om performatief de ramen te wassen.

Feiko Beckers
Kunstenaar Feiko Beckers zag dat elke bewoner zijn eigen speciale mok heeft die het drinken vergemakkelijkt. Hij maakte voor de medewerkers speciale mokken die het drinken juist lastiger maakt. De mokken worden gebruikt om het gesprek aan te gaan over geduld, tijd nemen voor jezelf, en het effect van haast op het gedrag van bewoners.

Cathalijne Smulders
Kunstenaar Cathalijne Smulders richtte zich op communicatie via tast. Hoe kunnen begeleiders meer stimulerende of kalmerende ervaringen creëren? Ze liet hen met gesloten ogen de alledaagse omgeving aftasten en maakte met hen tactiele ‘instrumenten’ van alledaagse voorwerpen. Door aanraking zelf te ervaren ontstonden nieuwe inzichten. 

Cécile Espinasse
Social designer Cécile Espinasse heeft met medewerkers geëxperimenteerd met kleur, geur, structuur en presentatie van eten op de woningen. Zo bedacht ze een bijzondere ‘deegmassage’ en door warme chocomel of koude ranja in een vacuümzak te schenken liet ze bewoners de drankjes niet alleen proeven, maar ook vooraf op de huid voelen, een dubbele sensatie.

Tilburg Cowboys
Kunstenaarscollectief Tilburg Cowboys organiseerde de Huishoudrodeo. Deelnemers hun eigen creativiteit laten ontdekken en leren hoe je die kunt inzetten op de werkvloer met bewoners, was het doel van dit educatieve ‘teamuitje’. Studenten formuleerden hun eigen ‘creatief huishoud experiment’ en ontdekten zo nieuwe talenten van zichzelf én bewoners.

Joris van Midde
Theatermaker Joris van Midde onderzocht met begeleiders hoe je op een fantasievolle en speelse manier met bewoners kunt communiceren, gewoon tijdens zorgtaken. Hij probeerde hen bewust te maken van hun lichaamstaal en stemgebruik en experimenteerde met de muzikale ondersteuning van dagelijkse bezigheden.

Bekijk het filmpje van Joris van Midde op You Tube (i.v.m. muziekrechten kunnen wij deze video niet embedden)

Dutch Design Awards Public Award
Het project Kleinkijkacademie werd genomineerd voor een Dutch Design Award in de categorie Design Research, en won de Dutch Design Awards Public Award 2023
De vakjury: ‘Met de Kleinkijkacademie zijn de ontwerpers erin geslaagd een diepgaande maar luchtige manier te vinden om zorgtaken te verlichten. Sjaak Langenberg & Rosé de Beer maken het onzichtbare tastbaar. De betrokken ontwerpers en kunstenaars laten daarmee echt iets achter wat relevant is voor zowel de bewoners als de begeleiders. Het schijnbaar eenvoudige karakter van de middelen en werkvormen hebben grote impact. Hiermee geven ze een heel concrete en tegelijkertijd speelse visie op een zwaar thema.

Links:

Projectpagina (tijdelijk offline i.v.m. nieuwe website Severinus)
Mestmag: Dagelijkse zorg verlenen als culturele activiteit
Zorgvisie: zo creëert kunst meer werkplezier bij alledaagse zorgtaken
Eindhovens dagblad: Glazenwassen kan héél bijzonder zijn: Kleinkijkacademie bij Severinus Eindhoven
Kennisplein Gehandicaptensector: Maak van functionele zorghandelingen creatieve en culturele activiteiten
Weekblad De Brug: Kleinkijkacademie slaat een brug tussen cultuur, zorg en onderwijs